Term
|
Definition
| Kerfisbundin aðferð til að afla fróðleiks og öðlast skilning á heiminum |
|
|
Term
|
Definition
| Gögnum safnað > Leitað nýrra tengsla > Tilgáta sett fram > Ályktanir dregnar af tilgátunum > tilraunir og prófanir > Kenning > Áður óútskýrð fyrirbæri útskýrð með kenninguni. |
|
|
Term
|
Definition
| nefnast einu nafni þær vísindagreinar sem að fjalla um hinn lífvana hluta jarðarinnar og nátturuöflin sem móta jarðskorpuna, þeim er skipt í nokkra flokka. |
|
|
Term
|
Definition
| Fjallar um lofthjúp jarðar. |
|
|
Term
|
Definition
| Fjallar um hafið og skiptist í hafeðlisfræði og hafefnafræði |
|
|
Term
|
Definition
| Fjallar um hinn lífvana hlut jarðarinnar |
|
|
Term
|
Definition
| Fjallar um efnasamsetningu bergs, vatns og lofts og hringrás efna í náttúrunni, skiptist í steindafræði og bergfræði |
|
|
Term
|
Definition
| notar aðferðir eðlisfræðarinnar við rannsóknir á jörðinni allt frá miðju hennar til ystumarka lofthjúpsins. kemur að miklum notum við leit á ýmsum jarðefnum s.s olíu |
|
|
Term
|
Definition
| fjallar um og reynir að útskýra það sem er að gerast á jörðinni um þessar mundir. |
|
|
Term
|
Definition
| Fjallar um sögu jarðarinnar og þær breytingar sem orðið hafa á henni frá upphafi, en þær eru að stórum hluta skráðar í jarðlög og þá oft í nánu samhengi við þróun lífvera |
|
|
Term
|
Definition
1. Jarðefnaleit og námajarðfræði
2. Mannvikja jarðfræði
3. jarðhitaransóknir |
|
|
Term
| Hvað sjást margar stjörnur með berum augum? |
|
Definition
| u.þ.b 3000, margfaldað þetta ef horft er í sjónauka |
|
|
Term
|
Definition
| lýsandi stjarna sem sendir frá sér orku, hitinn verður til (orka) verður til við kjarnasamruna sem geislar út frá sólinni |
|
|
Term
|
Definition
| varð líklega til við árekstur jarðarinnar við annan hnött |
|
|
Term
|
Definition
| þekkt með ýminduðum legg sem að myndar með tunglinu d=dvínandi tungl |
|
|
Term
|
Definition
| þekkt mep ýminduðum legg sem með tunglini myndar b=Bætandi |
|
|
Term
|
Definition
Þyrping vetrabrauta > Vetrarbrautin > nálægar sólir > Sólkerfið
>jörð og tungl |
|
|
Term
|
Definition
| sú vegalengd sem að ljós kemst á einu ári ... 300.000 km á sek = 9.467.000.000.000 km á ári = ljósár |
|
|
Term
|
Definition
Í upphafi komu öll efni heimsins saman í einum afar þéttum glóandi eldhnetti, skyndilega hefur þessi hnöttur tekið að þenjast hratt út eins og í sprengingu. fyrst var um að ræða afar heitt öreindaský. þegar skýið tók að að þenjast út, kólnaði það og neikvæðar rafeindir tóku að sveima umhverfis jákvætt hlaðnar róteindir og frumefnið vetni varð til og síðar helíum. flj
otlega eftir myndun vetnis varð heimurinn gagnsær |
|
|
Term
|
Definition
| eftir að útþensla alheimsins hófst varð til heitt kekkjótt vetnis og helíum gas sem kólnaði við útþennsluna. vegna þyngdarkrafta dróst efnið í kjekkjunum saman og myndaði vetrabrautir og stjörnur en það er þekkt staðreynd að stjörnur verða til þegar að efni í geimnum þéttist fyrir áhrif eigin þyngdarkrafta. |
|
|
Term
|
Definition
| 107 mismunandi eru til. einfaldasta og algengasta í alheiminum er vetni með eina rafeind og eina róteind |
|
|
Term
|
Definition
| Dimmir kaldir hnettir sem snúast um sjálfa sig og eru á sporbaug umhverfis sólir, sjást vegna endurvarps ljóss frá sólu |
|
|
Term
|
Definition
| Dimmir kaldir hnettir sem eru á sporbaug um reikisstjörnur, sjást vegna endurvarps |
|
|
Term
|
Definition
| Bergbrot á braut um sólina. eru flest á milli mars og júpíters |
|
|
Term
|
Definition
| Ísklumpar og ísmolar yst í sólkerfinu sem villst hafa af braut vegna þyngdarkrafts reikisstjarna og falla í átt að sóli, kjarni fremst og langan hala með stóran sporbaug |
|
|
Term
|
Definition
| Fastastjarna (Sól) ásamt reikisstörnum, tunglum, smástirnum og halastjörnum |
|
|
Term
|
Definition
| þyrping fastastjarna og geimskýja sem snýst um sjálfa sig |
|
|
Term
|
Definition
Frá sólu: Merkúr > Venus > Jörðin > mars- úr bergi
svo koma gasrisarnir > júpíter > Satrúnus > Úranus > Neptúnus |
|
|
Term
|
Definition
| Jarðskorpan er þunn ( 10 - 70 km ) flýtur undir deigu undirlagi í möttli jarðar. Skorpan skiptist heillega í fleka. Hafið þekur um 71 % af yfirborði jarðar.fljótandi vatn hefur ekki fundist á yfirborði annara reikistjörnu |
|
|
Term
|
Definition
Talið er að sólkerfið okkar hafi orðið til úr risavöxnu gas- og rykskýi fyrir um 4,6 milljörðum ára. Líklegt er að þetta gasský hafi verið nokkur ljósár í þvermál og alið af sér nokkrar stjörnur. Því má leiða líkum að því að einhvers staðar í vetrarbrautinni okkar séu systursólir sólarinnar okkar á sveimi.
Gas- og rykský sambærileg því sem myndaði sólkerfið okkar er að finna á víð og dreif um þyrilarma vetrarbrautinnar. Einna frægast er Sverðþokan í Óríon en á myndum Hubblessjónaukans sjást stjörnur í fæðingu og rykský í kringum þær. Uppruni efnisins í þessum gas- og rykskýum má rekja til sprengistjarna sem framleiða þung frumefni á borð við súrefni og járn sem reikistjörnur á borð við jörðina geta myndast úr.
Sprengistjörnur eiga mikinn þátt í myndun sólkerfisins. Þegar stjarna springur dreifir hún ekki einungis þungum frumefnum um geiminn heldur kemur af stað gríðarlegri höggbylgju. Þegar höggbylgjan rekst á stjörnuþokuna verður röskun á skýinu sem þéttir ákveðin svæði í þokunni. Þar sem skýið er þéttast yfirstígur þyngdarkrafturinn gasþrýstinginn svo samdráttur getur hafist.
Við röskunina hefur gasskýið byrjað að snúast og vegna lögmálsins um varðveislu hverfiþungans snýst það hraðar er skýið dregst saman. Gasið í miðju skýsins hitnar við árekstra atómana og frumstjarna myndast. Í upphafi er frumstjarnan stór gaskúla og í kringum hana aðsópsskífa. Eftir um 100 milljón ár eða þegar hitastigið í miðju frumstjörnunnar nær átta milljón gráðum á Kelvín hefst kjarnasamruni. Frumstjarnan er þá orðin sól.
Úr afgangsefninu í kringum sólina nýfæddu mynduðust reikistjörnurnar, fylgitunglin og aðrir smáhnettir. Innst í sólkerfinu var of heitt til þess að léttu frumefnin, gastegundirnar, þéttust í reikistjörnur. Þess vegna eru reikistjörnurnar næst sólu úr bergi og málmum. Utar í sólkerfinu, þar sem hitastigið var lægra, þéttust léttu frumefnin í gasrisana Júpíter og Satúrnus og ísrisana Úranus og Neptúnus.
Smám saman hreinsaði sólvindurinn frá sólinni sólkerfið okkar með því að blása ryki og gasi út úr skífunni. Myndunarferlið var þá á enda en á víð og dreif um sólkerfið var afgangsefni, smástirni og halastjörnur. |
|
|
Term
|
Definition
| nefnist það þegar að tunglið skyggir á sólina þannig að myrkur verður um miðjan dag. |
|
|
Term
|
Definition
| Verður þegar að skuggi jarðar fellur á tungæið. við það myrkvast tungæið en verður þó ekki al dimmt heldur dökkrautt vegna þess að andrúmsloft jarðar endurvarpar nokkur sólarljósi á yfirborð tunglsins |
|
|
Term
|
Definition
Þegar sólin, tunglið og Jörðin eru um það bil í beinni línu (kallað okstaða), sem gerist við nýtt tungl og fullt tungl, leggjast flóðkraftar sólar og tungls saman. Flóðbungurnar stækka og það verður stórstreymt.
2 sinnum í viku |
|
|
Term
|
Definition
Við fyrsta eða þriðja tunglkvartil (þegar tungl er hálft vaxandi eða minnkandi) mynda sólin, tungl og Jörð rétt horn svo flóðkraftar tungls og sólar vega hvor á móti öðrum. Flóðbungan minnkar og við það verður smástreymt. Þetta gerist alltaf viku eftir fullt eða nýtt tungl, því tungl er alltaf hálft viku síðar[5 ][6 ].
2 sinnum í viku |
|
|
Term
|
Definition
| einn af 3 megin hlutum sem hafa áhrif á náttúruna.mikil fjölgunn hefur verið á síðustu árum. Fleira fólk þarf meira af auðlindum jarðar til að yppfylla þarfir sínar. Í þróunarlöndunum er mannfjölda sprenging núna og með komu lyfjana hefur dauðatíðni lækkað mikið svo að miklu fleiri fæðast en deyja. |
|
|
Term
|
Definition
| einn af 3 megin hlutum sem hafa áhrif á náttúruna. mannfjölgun er ör er neysluaukning á hvern einstakling mikilu hraðari sem byggir M.A . á ódýrri orku og hráefnum. |
|
|
Term
|
Definition
| einn af 3 megin hlutum sem hafa áhrif á náttúruna.Í dag leyfir tæknin nýtingu á orku- og hráefnisauðlindum sem áður var ekki möguleiki á að notfæra sér |
|
|
Term
|
Definition
| Felur í sér að umgangast náttúruna og auðlindir hennar með þeim hætti að frumþarfir allra jarðarbúa er fullnægð án þess að rýri möguleika komandi kynslóða á að njóta þeirra með sambærilegum hætti |
|
|
Term
|
Definition
| Einkennist af þeirri afstöðu eða breytni að setja mannlega hagsmuni í öndvegi umfram hagsmuni og velferð umhverfisins eða annara tegunda |
|
|
Term
|
Definition
| Þeir sem að aðhyllast því telja að maðurinn þurfi að taka upp nýja lífsýn +, þar sem að megináhersla er lögð á velferð einstakra tegunda dýra eða jafnvel alls sem lífsanda dregur. |
|
|
Term
|
Definition
| leggja áherslu á varðveislu náttúrulegra heilda á borð voð vistkerfi og tegundir |
|
|
Term
|
Definition
0-10 km hæð- veðrahvolf
10 km - veðrahvörf
10-50km - Heiðahvolf
50-80km- Miðhvolf
80-100+km - Hitahvolf
Í 100 km hæð fara að haldast óbreytt hlutföll niturs (78%) og súrefnis (21%)
Eiginlegt veður nær upp í 10 km hæð. Í 5 km hæð verður vart við vatnsgufu að hámarki 3-4%.
Í veðrahvolfinu lækkar hiti með vaxandi hæð, að meðaltali um 0.65°C/100 m. Þetta veldur mikilli ólgu, þar sem loft sem hlýnar við jörð er stöðugt að leita upp, þar sem það kólnar og sígur niður aftur. |
|
|
Term
|
Definition
Inngeislun frá sól
allar bylgjulengdir- m.a. sýnilegar |
|
|
Term
|
Definition
Útgeislun frá jörð
- langbylgjur - ósýnilegar |
|
|
Term
|
Definition
|
|
Term
| Gróðurhúsalofttegundirnar |
|
Definition
Koltvíoxíð (CO2) - veldur um 50% áhrifanna
Metan - veldur um 20% áhrifanna
Hláturgas, vatnsgufa o.fl. sameindir |
|
|
Term
|
Definition
Á síðustu tveimur öldum hefur orðið mikil aukning á losun koltvíoxíðs vegna
notkunar á kolum/olíu og gasi í iðnaði
orkuöflunar með kolum, olíu og gasi
notkunar á samgöngutækjum.
skógarbruna. |
|
|
Term
| Náttúrulegar veðurfars breytingar - sveiflur |
|
Definition
Sveiflur
- Ísaldir 10°C
- Kuldaskeið / hlýskeið 5°C
- Sveiflur á hlýskeiðum 2-3°C
Deilt er um hugsanlega hækkun hitastigs af völdum gróðurhúsaáhrifa |
|
|
Term
|
Definition
| Ísaldir virðast koma á um 250 milljón ára fresti. Þá lækkar meðalhitastigið líklega um 10 - 15°C. Þær standa í einhverjar milljónir ára. Nú stendur yfir slíkt tímabil en það hófst fyrir um 2 milljónum ára. |
|
|
Term
|
Definition
Á ísöldinni sem nú stendur yfir hafa skipst á kuldaskeið og hlýskeið.
Kuldaskeið hafa staðið í um 100.000 ár og er meðalhiti þá um 5°C lægri en nú. Mikið vatn er þá bundið í jöklum. Ísland var að stærstum hluta hulið jökli sem teygði sig langt út á landgrunnið. |
|
|
Term
|
Definition
| Hlýskeið hafa staðið skemur eða í um 10.000 ár. Núverandi hlýskeið hófst fyrir um 10.000 árum. Á hlýskeiðum er meðalhiti svipaður og nú en getur sveiflast mikið til (um 2-3°C) . |
|
|
Term
|
Definition
| Á fundi í Kyoto í Japan 1997 var rammasáttmáli Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar útfærður nánar. Þar var gerð tillaga um að iðnaðarþjóðum sem eiga megin sök á loftmenguninni yrði úthlutaður losunarkvóti fyrir gróðurhúsalofttegundir í samræmi við mengun þeirra árið 1990. Að jafnaði áttu iðnríkin að draga úr losun sinni um 5.2% til loka viðmiðunartímabilsins á árabilinu 2008-2012. Lagt var til að Íslandi yrði heimilað að auka losun sína um 10% á viðmiðunar-tímabilinu. Þessi aukning stafaði m.a. af því að hér á landi dró úr koltvíoxíðs mengun á árunum fyrir 1990 vegna átaks til að nýta heitt vatn til húshitunar í stað olíu og kola |
|
|
Term
|
Definition
|
|
Term
|
Definition
| Allt vatn á yfirborði jarðar og í andrúmsloftinu er upprunnið við´´afloftun´´jarðar þ.e. að það hafi borist til yfirborðs sem eldfjallagufur en gosgufur eru um 85% vatn |
|
|
Term
|
Definition
| Atlantshafið, Kyrrahafið og indlandshaf |
|
|
Term
|
Definition
Hafið var í fyrstu ósalt en úrkoma sem fellur á land leysir ýmis efni upp úr berginu eins og salt sem berst svo með ám til sjávar
Seltan er því upprunnin á þurru landi
meðalselta sjávar um 3,5 % |
|
|
Term
|
Definition
| Hafstraumar á jörðinni verða til vegna hitamunar og seltumunar í hafinu. |
|
|
Term
|
Definition
Golfstraumurinn er t.d. heitur hafstraumur sem kemur frá Florida og hingað norður fram hjá Íslandi. Hann er heitur og saltur en kólnar á leiðinni norður. Hins vegar helst hið mikla saltmagn og þá verður straumurinn þyngri en kaldi hafstraumurinn frá norðurpólnum.
Þegar þessir tveir hafstraumar mætast sekkur sá salti niður til botns og þannig myndast hálfgert færiband úr vatnsmassa sem flæðir um öll höfin. |
|
|
Term
| Frumorsök innrænu aflanna |
|
Definition
| Varmamyndun djúpt í iðrum jarðar stafar af klofnun geislavirkra efna, slík efni hafa óstöðugan kjarna sem sífelt klofnar niður í önnur efni með stöðugan kjarna við það losnar varmaorka sem jörðin þarf að losa sig við |
|
|
Term
|
Definition
| Ysta lag jarðar, tvær misþykkar gerðir eru af jarðskorpu, meginlandsskorpa 20 - 70 km þykk og hafsbotnsskorpa 6 - 7 km þykk |
|
|
Term
|
Definition
| að langstærstum hluta gerð úr 8 frumefnum eða 98,5% Þessi frumefni eru: Súrefni, kísill, ál, járnm kalsíum, natríum, kalíum og magnesíum.þessi frumefni mynda Berg |
|
|
Term
|
Definition
| úr mun málmríkari efnasamböndum en jarðskorpan, möttulinn er frá 100km dýpi og niður í 2900km dýpi og þar er inní deighvelið frá 100-200km dýpi |
|
|
Term
| möttulstrókar og heitir reitir |
|
Definition
| Öflugir uppstreymisstrókar - möttulstrókar - koma á nokkrum stöðum upp í gegnum möttulinn. Þeir virðast koma af miklu dýpi jafnvel frá mörkum möttuls og kjarna. Yfir þessum möttulstrókum bungar jarðskorpan upp. Þar sem svo háttar er mikil eldvirkni og jarðvarmi og kallast slíkir staðir heitir reitir |
|
|
Term
|
Definition
Kjarninn er að mestu úr járni og nikkel.
frá 2900 km dýpi niður á 5100km dýpi |
|
|
Term
|
Definition
| Við jarðarmiðju er hitinn um 6.000°C en þar eru frumefnin í föstu formi vegna mikils þrýsting. |
|
|
Term
|
Definition
| . Á um 5.100 m dýpi er minni þrýstingur og þar fer bergið að bráðna upp. Í ytri kjarna myndast hringiður og í þeim verða til rafstraumar sem valda segulsviði jarðar. |
|
|
Term
|
Definition
| Alfreð wegener setti fram kenningu, hann hélt því fram að meginlöndin flytu á undirlagi sínu og gætu því flust úr stað. hann taldi að meginlöndin hefðu eitt sinn verið eitt stórt land sem svo rifnaði upp, hann skýrði landið PANGEA |
|
|
Term
|
Definition
| Gerir ráð fyrir að hafsbotn myndist á miðhafshryggjum og eyðist við djúpála, hafsbotninn rekur á milli þessara staða og meginlöndin fylgja með |
|
|
Term
|
Definition
| flekar færast frá hvor öðrum <-- --> |
|
|
Term
|
Definition
Flekar mætast --><-- 3 tegundir
hafsbotn -><-hafsbotn
hafsbotn-><-meginland
meginland-><-meginland |
|
|
Term
| sniðgeng flekamörk (þverbrotabelti) |
|
Definition
| Flekar nudda saman hliðum án þess að mikil eyðilegging eða nýmyndun eigi sér stað |
|
|
Term
| flekarek viðurkennd kenning |
|
Definition
Í dag er sú kenning viðurkennd að yfirborð jarðar skiptist upp í 6 stóra fleka og nokkra minni. Þeir fljóta á deig-hvelinu.
Innrænu öflin birtast okkur fyrst og fremst á mörkum þessara fleka.
Kraftarnir sem koma þessu af stað er klofnun geislavirkra efna í möttlinum. |
|
|
Term
|
Definition
1. Mikil eldvirkni og jarðvarmi.
2. Yfirborð jarðar bungar upp. Þetta bendir til þess að undir leynist mikið af heitu og útþöndu efni.
3. Efnasamsetning kvikunnar er sérstæð m.a. hvað varðar magn léttmálma. |
|
|
Term
| Landslag hafbotnsins-landgrunnið |
|
Definition
Stallur eða þrep á 0-300 m dýpi.
Þekur um 8% af hafsbotninum. Ýmist grafið inn í
meginlöndin eða byggst upp út frá þeim. |
|
|
Term
| landslag hafbotnsins- landgrunnshlíðar |
|
Definition
. Aflíðandi brekka niður að
djúpsjávarsléttunum. þekja um 11% af hafs-
botninum. |
|
|
Term
| landslag hafbotnsins-djúpsjávarsléttur |
|
Definition
. Þekja um 81% af hafs-
botninum. Upp úr henni rísa miðhafshryggir
(flekaskil). Á jöðrum þeirra finnast oft djúpir álar
(flekamót). |
|
|
Term
| möttulstrókurinn undir íslandi |
|
Definition
Fyrir um 100 milljón árum ,,kviknaði” möttulstrókur djúpt niðri í möttlinum en á þessum tíma mynduðu N-Ameríka og Evrópa eitt samfellt meginland.
Möttulstrókurinn olli því að öllum líkindum að þetta stóra meginland klofnaði og N-Atlandshafið byrjaði að myndast og hefur alla tíð síðan verið að breikka um 2 cm á ári.
Þá er þessi möttulstrókur forsenda þess að Ísland er ofansjávar því yfirborð jarðar bungast upp yfir möttulstrókStöðug gliðnun og mikil kvikuframleiðsla veldur því að mikill neðansjávar-hryggur hefur orðið til milli Grænlands og Bretlandseyja |
|
|
Term
|
Definition
Eldstöðvakerfi er byggt upp af:
- sprungurein – gos á löngum sprungum
- megineldstöð – fjall myndast við síendurtekin gos.
Undir megineldstöð myndast kvikuhólf á nokkurra km dýpi sem kvikan stöðvast í um tíma áður en hún berst upp á yfirborð. Þá eru yfirleitt háhitasvæði í megineldstöðvum. |
|
|
Term
|
Definition
Sprungurein einkennist m.a. af sprungum, siggengjum, sigdölum og eldgosum á löngum sprungum.
Sprungurein getur orðið allt að 100 km að lengd. |
|
|
Term
|
Definition
| er sprungu rein með gossprungum, siggengjum og sigdölum og oftast með megineldstöð um miðbikið, sem þiggur kviki frá sömu kvikuuppsprettu. |
|
|
Term
| 1. möguleiki fyrir hendi þegar kvika í eldstöðvakerfi berst frá kvikuuppsprettu í átt að yfirborðinu |
|
Definition
| Kvikan getur leitað út í sprungureinina oft langar leiðir. þar getur hún storknað neðanjarðar og / eða borist upp á yfirborð í eldgosi á sprungu. |
|
|
Term
| 2.möguleiki fyrir hendi þegar kvika í eldstöðvakerfi berst frá kvikuuppsprettu í átt að yfirborðinu |
|
Definition
| Kvikan streymir út í sprungureinina úr kvikuhólfinu eftir að hún hefur verið þar í einhvern tíma og efnasamsetningin hennar breyst. þar eru sömu möguleikar og í nr. 1 (storkni eða sprungugos). |
|
|
Term
| 3.möguleiki fyrir hendi þegar kvika í eldstöðvakerfi berst frá kvikuuppsprettu í átt að yfirborðinu |
|
Definition
| Kvikan safnast fyrir í kvikuhólfi undir megin eldstöð þar sem efnasamsetning kvikunnar breytist. Kvikuhólfið getur síðan tæmst í stórgosi í fyllingu tímans. |
|
|
Term
|
Definition
| getur myndast í kjölfar mikils sprengigoss þar sem þakið yfir kvikuhólfinu brestur og hringlagalandsig verður í megineldstöðinni. |
|
|
Term
|
Definition
| Flatir hraunskildir myndaðir úr þunnfljótandi kviku með lágu hlutfalli af efnasambandinu SiO2 (basísk kvika). Talið er að þær myndist í einu stóru gosi. |
|
|
Term
|
Definition
| Þegar eldos verða undir jökli hlaðast gosefnin upp í skoru eða geil sem gosið bræðir upp í gegnum jökulinn, sprungan fyllist og hraungos byrjar, fjöllin sem myndast við þetta eru með hraunhatti og kallast móbergsstapar. |
|
|
Term
| Snorri sturluson og heitavatnið |
|
Definition
| á 13.öld leiddi snorri sturluson 120 m og notaði í laug hjá sér, mögulega hitaði hann einnig upp húsið sitt með vatninu. |
|
|
Term
| hvernig losar jörðin sig við hita |
|
Definition
A) varmaleiðni en jörðin leiðir varma illa svo einungis er hægt að losna við lítinn hluta hitans
B) varmastreymivÞað gerist með tvennum hætti.
Heit kvika berst upp á yfirborð í eldgosum.
Vatn sem berst ofan í berggrunninn hitnar. Við það leitar það (léttist) aftur upp á yfirborð þar sem það kólnar |
|
|
Term
|
Definition
| úrkomu vatn sígur djúpt niður í jarðveginn og hitnar við snetingu á heitu berginu, þar sem að heitt vatn er léttara en kalt leitar það upp ef að það finnur leiðir til þess. |
|
|
Term
|
Definition
| . Háhitasvæði tengjast megineldstöðvum og eru innan gosbeltanna. Hiti vatnsins á þeim er yfir 200°C ofan 1.000 m dýpis. verða til þegar vatn kemur í snertingu við kólnandi kviku langt ofan í berggrunninum |
|
|
Term
| Jarðvarma svæði - Lághita |
|
Definition
| Lághitasvæði sem eru utan gosbeltanna, tengjast háum hitastigul í berggrunninum. Hiti þeirra er yfirleitt innan við 150°C á 1.000 m dýpi. |
|
|
Term
|
Definition
| hún er vegna stöðugra klofnuna geislavirkra efna |
|
|
Term
|
Definition
A) heitt vatn notað til upphitunar
B) gufuþrýstingurinn notaður til þess að framleiða rafmagn |
|
|
Term
|
Definition
| lýsir því hvernig hitastigið í berginu vex með auknu dýpi |
|
|
Term
|
Definition
Steind er skilgreind sem kristallað frumefni eða efnasam-band sem finnst sjálfstætt í náttúrunni og er myndað á náttúrulega hátt.
Samkvæmt þessari skilgreiningu eru þekktar um 2000 mismunandi steindir, en aðeins 9 þeirra mynda að magni um 95% allra steinda í yfirborðsbergi jarðar |
|
|
Term
|
Definition
| gerðar úr einni steind eða fleirum. |
|
|
Term
|
Definition
| Myndast við storknun bergkviku sem ættuð er úr iðrum jarðar og er algengasta bergtegundin í jarðskorpunni, einkum á hafsbotninum þar sem stöðugt streymir upp kvika á flekaskilum |
|
|
Term
| Setberg og myndbreytt berg |
|
Definition
| myndast síðan á seinni stigm. Berg á yfirborði grotnar eða molnar smám saman niður, (Veðrun) Mylsnan safnast svo saman einkum í lygnu vatni eða só, með tímanum getur það síðan harnað og orðið að bergi |
|
|
Term
|
Definition
| molnun og grotnun bergs fyrir áhrif efna. Í mörgum tilvikum kemur vatn við sögu bæði með efnavirkni og einnig vegna útþensæu þegar það frýs. einnig valda hitabreytingar veðrun |
|
|
Term
|
Definition
| flutningur á efni frá einum stað til annars, í flestum tilvikum vegna þyngdarkrafts og hringrás vatns |
|
|
Term
|
Definition
| efnið hleðst upp þar sem að roföflin missa mátt sinn um lengri eða skemmri tíma. með tímanum breytist bergið í set berg |
|
|
Term
|
Definition
| Annars vegar eru það innrænu öflin sem eiga upptök sín í iðrum jarðar og orsakast af hitanum sem þar ríkir. Þessi hiti stafar hann af klofnun geisla-virkra efna. Þessi öfl birtast m.a. í eldgosum og jarðskjálftum og eiga það sammerkt að byggja upp meginlandskjarnana. |
|
|
Term
|
Definition
| Hins vegar eru það útrænu öflin. Aflvaki þeirra er orka sólarinnar (sól-geislun). Þeim er það sameiginlegt að brjóta niður meginlandskjarnana og flytja allt efni niður fyrir sjávarmál. |
|
|
Term
|
Definition
| Rek jarðskorpuflekanna veldur síðan því að efni er á stöðugri hringrás sem á sinn þátt í framgangi lífsins hér á jörðu. |
|
|
Term
|
Definition
| Við gos undir miklum vatns-þrýstingi nær kvikan ekki að tætast í sundur heldur hleypur í hnöttótta hnykla eða bólstra sem klessast saman og mynda bólstra-berg. Þetta er því mjög algengt berg á hafsbotninum |
|
|
Term
|
Definition
| Efnaset hér á landi er einkum mýrarrauði og útfellingar á háhitasvæðum s.s. kísilhrúður, kalkhrúður og brennisteinn. |
|
|
Term
|
Definition
| Lífrænt set verður einnig til þar sem lífrænar leifar úr kolefnasambönum safnast saman og ná ekki að rotna vegna skorts súrefni. Þetta gerist einkum í votlendi. Við það hlaðast upp þykk lög af lífrænum leifum (mó) sem með vaxandi fargi breytast í kol. Ákveðnar aðstæður geta einnig leitt til myndunar olíu. |
|
|
Term
|
Definition
| öll lífvana efni sem að finnast í jarðlögum og eru okkur til gagns eða gamans |
|
|
Term
|
Definition
1.lífefni - Grunnvatn og jarðvegur
2. orkugefandi efni - eldsneyti(olía, bensín, kol)
3.iðnaðarefni - t.d. efni í lyf eða önnur efni
4.byggingarefni - möl, sandur, leir o.fl. |
|
|
Term
|
Definition
Stærstur hluti gulls (80%) er upprunnin úr bergi
frá upphafsöld,
að finnst aðallega í ám framan við bergganga, í holum á árbotninum, innan á árbugðum eða neðan við ármót. |
|
|
